Yapı Güçlendirme
Image captionYAPILARIMIZIN ONARIMI VE GÜÇLENDİRMESİ HAKKINDA TEKNİK BİR YAKLAŞIM
Keramettin GENÇTÜRK
İnşaat Mühendisi / İşletmeci
Ülkemiz deprem bölgesi. Deprem bir doğa yasası. Deprem sonuçlarından etkilenmemek için her türlü yapılarımızı depreme dayanıklı yapmak zorundayız. Şimdi gündemimiz depreme dayanıklı yapamadığımız ve depremden etkilenen yapılarımızın depreme dayanıklı hale getirilmesidir.
Bu işlemde her yapı için kendine özgü bir inceleme ve çözüm sergilemeliyiz. Şöyle ki; yapı her boyutuyla incelenmeli, irdelenmeli ve sonuç olarak denmelidir ki; 1- Yapı sağlamdır; herhangi bir işlem yapmaya gerek yoktur, 2- Yapı risklidir; güçlendirme yapılmalıdır, 3- Yapı sağlam değildir; yıkılmalıdır.
Bizim bugün burada işlemek istediğimiz konu deprem etkisi altında mevcut yapı sistemlerinin değerlendirilmesi ve güçlendirme hakkındaki önermeler olacaktır. Bu sadece Elazığ’ da olduğu gibi salt orta hasar olarak sınıflandırılan yapılar için değil; var olan bütün yapılar için yapılması gereken kuralları içermektedir.
Öncelikle yapıları üç kapsamda sınıflandırabiliriz :
A-) Yığma Yapılar,
B-) Çelik Yapılar,
C-) Betonarme Yapılar,
İlk işimiz yapıyı tanımakla başlar :
Mevcut yapının taşıyıcı sistem elemanlarının kapasitesini belirlemeliyiz. Yapı elemanının detayları ve boyutları, taşıyıcı sistemin geometrisi ve malzeme özellikleri, deneysel verileri, temel sisteminin ve zemin özelliklerinin saptanması, hasarların belirlenmesi (orta hasar, az hasar olarak sınıflandırılan yapılarda), varsa projesine uygunluğunun kontrolü bu verilerin sonucunda yapının bilgi düzeyinin saptanması; yani sınırlı bilgi düzeyi yada kapsamlı bilgi düzeyinin belirlenmesi. Betonarme yapıların ;
-Geometrisi (rölevesi)
-Eleman detayları
-Kolon ve perdelerin donatı tespiti (%5 oranında sıyırma - %20 oranında cihazla tespit edilmesi)
-Beton malzeme özellikleri; (her kattan kolon ve perdelerden en az 3 adet Karot ile beton örneği ve zemin katta 3, diğer katlardan 2’ den az olmamak üzere, toplam 9’ dan az olmamak üzere her 400 m2’ de 1 adet artırımla karot alınması.)
-Çelik yapılarda da betonarme yapılarda olduğu gibi tespitler yapılır. Ayrıca ek olarak eleman detaylarından %20’ sinin boyut kontrolü ve her çelik elemandan kaynak veya cıvatadan örnek alınarak deney yapılır.
Yığma yapıların tespitinde röleve; betonarme ve çelik yapılardaki röleve kurallarıyla beraber eleman detayları, döşeme türü, duvar bağlantıları, hatıl, duvar malzeme türü tespitleri yapılır.
Tüm bunları takiben yapı elemanlarının hasar sınırları ve hasar bölgeleri saptanır. Şöyle ki ;
-Sınırlı hasar (SH) : kesitte sınırlı miktarda elastik ötesi davranış,
-Kontrollü hasar (KH) : kesit dayanımının güvenli elastik ötesi davranış,
-Göçme öncesi hasar (GÖ) : kesitte ileri düzeyde elastik ötesi davranış şekilleri gösterir.
Bu tespitlerden sonra mevcut veya güçlendirilecek yapılarda hedeflenen deprem performansı Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ ndeki öngörülen minimum performans hedeflerine göre yapının güçlendirme kriterleri tasarlanır ve hesap bölümüne geçilir. Böylece yapıların güçlendirilmesi safhasında ;
-Deprem hasarlarının neden olacağı kusurların giderilmesi
-Deprem güvenliğinin artırılmasına yönelik yeni elemanların ilavesi ile devamlılığının sağlanması irdelenir.
Güçlendirme Türleri :
-Kolon, kiriş, perde birleşim bölgelerinin deprem yükünü karşılayacak eleman dayanıklılığının artırılması (Eleman güçlendirme)
-Yapının taşıyıcı sistem dayanımı ve şekil değiştirme kapasitesinin artırılması. Yapıya yeni eleman eklenmesi, birleşim yerlerinin güçlendirilmesi, deprem etkisinin azaltılması amacıyla yapı kütlesinin azaltılması (Sistemin güçlendirilmesi)
1-) Kolonların güçlendirilmesi ;
-Betonarme sargı : Eksenel basınç dayanımının artırılması,
-Çelik sargı : Kolon eğilme eksenel yük kapasitesinin artırılması,
-Lifli polimer sargı : Kolonların süneklil kapasitesinin artırılması.
2-) Betonarme taşıyıcı sistemlerin yerinde dökme betonla güçlendirilmesi ;
-İçte çerçeve betonuna perde eklenmesi,
-Dışarıdan çerçeve düzlemine bitişik betonarme perde eklenmesi.
Yığma yapılarda dolgu duvarlara hasır çelik donatıyla özel sıva ile güçlendirme yapılması.
Bu bilgilerin çok teknik olarak kaleme alınmasını özellikle istedim. Çünkü yapıların güçlendirilmesinin çok teknik bir konu olduğunu, mutlaka deneyimli inşaat mühendisleri tarafından yapılmasının zorunlu olduğunu ayrıca salt, doğru bir proje ile, doğru bir güçlendirme inşaatı yapılabilmesi için mutlaka uygulamanın da doğru olması gerektiğini ifade etmek istedim.
Keramettin GENÇTÜRK
İnşaat Mühendisi – İşletmeci
1999 Marmara Depremi döneminde
Kocaeli İnşaat Mühendisleri Oda Başkanı
Yapıgüç Mühendislik İnşaat A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı
Erzincan, Adana, Sakarya, Düzce, Yalova, Kocaeli, Van depremleri sonrasında Onarım ve Güçlendirme alanlarında çok miktarda proje ve uygulama deneyimine sahip.
Tüm Hakları Saklıdır Bilgisiz Kullanılması durumunda Kanuni haklarımız Saklıdır.20.03.2020
